Czytelnia online

Z życia szkoły
ARTYSTYCZNY KAPITAŁ KUJAW
TWOJA MUZA, 1/2007
Współczesny Turnau odkrywa arkadię swojego dzieciństwa. Ostatnia sobota lipca 2006 roku w Inowrocławiu stała się dniem, w którym melomani przenieśli się do „krainy łagodności”. Stało się tak za sprawą krakowskiego barda Grzegorza Turnaua i jego szczególnych związków z miastem, bo jak sam artysta wyznaje „Inowrocław, bardziej niż Kraków, był miastem mojego dzieciństwa”.

Była to już druga edycja koncertu z cyklu „Muzyczne Lato w Tężni – urodziny u rodziny”. Ten muzyczny projekt powstał w 2005 roku jako owoc współpracy i przyjaźni istniejącej pomiędzy Grzegorzem Turnauem a Inowrocławską Orkiestrą Symfoniczną „Pro Arte”, z inspiracji dyrektora artystycznego zespołu – Michała Nesterowicza (na stałe dyrektora artystycznego Polskiej Filharmonii Bałtyckiej w Gdańsku).

Arkadia dzieciństwa

Związki inowrocławskiej orkiestry z krakowskim artystą sięgają cyklu koncertowego, „Metaxu, czyli dialog bez końca” autorstwa Grzegorza Turnaua. Zespół pod dyrekcją Michała Nesterowicza towarzyszył artyście w koncertach Przeglądu Piosenki Aktorskiej we Wrocławiu, w 40. Jubileuszowym Festiwalu Piosenki Studenckiej w Krakowie, podczas którego Grzegorz Turnau obchodził 20-lecie pracy artystycznej, a jubileusz ten uczcił koncertem zatytułowanym „20 lat tutaj jestem”. Orkiestra „Pro Arte” obecna była również podczas dorocznych koncertów imieninowych Turnaua w krakowskiej filharmonii, a także ostatnio wspólnie z artystyczną rodziną „Piwnicy pod Baranami” celebrowała jej 50. urodziny pod czujnym „dyrektorskim” okiem Piotra Ferstera.

W związku z tymi wydarzeniami, podczas spotkań artystów w Inowrocławskim Towarzystwie Muzycznym „Pro Arte”, zrodził się pomysł, aby w inowrocławskim kurorcie, mieście dzieciństwa, Grzegorz Turnau obchodził urodziny. Ich artystyczny wymiar w założeniu miał się wyrażać udziałem w koncertach artystów – muzyków i aktorów – zaprzyjaźnionych z Turnauem, a przede wszystkim prezentacją „Suity Inowrocławskiej”, skomponowanej specjalnie na tę okazję. Projekt uzyskał akceptację prezydenta miasta, Ryszarda Brejzy.

Urodzinowe koncerty Turnaua

Letnie urodzinowe koncerty Grzegorza Turnaua stanowią muzyczną wizytówkę miasta. Uzdrowisko przestało świecić światłem odbitym od innych kurortów. Pierwszy koncert zatytułowany „In Novo Wladislaw. Inowrocław 2005” odbył się pod honorowym patronatem prezydenta Inowrocławia i wpisał się w 820. rocznicę pierwszej pisanej nazwy miasta „Novus Wladislaw” oraz w 130-lecie uzdrowiska. Grzegorz Turnau w dniu swoich urodzin zaprosił do Inowrocławia przyjaciół – gwiazdy polskiej estrady: Annę Marię Jopek, Dorotę Miśkiewicz, Wojciecha Malajkata, Zbigniewa Zamachowskiego i Janusza Radka. Ten szczególny muzyczny wieczór miał miejsce w uroczym plenerze Parku Zdrojowego, na tle bajecznie oświetlonej tężni. Gospodarz spotkania – jubilat, żartobliwie utożsamił się z wielowiekową historią „miasta na soli”, równinną krainą Jana Kasprowicza i głównego ideologa Młodej Polski – Stanisława Przybyszewskiego.

Leżę tu gdzieś do dziś

Siedmiotysięczna widownia z zainteresowaniem wsłuchiwała się w opowieści artysty, w których przywoływał obrazy ze swojego dzieciństwa: dom babci Hani w dzielnicy zdrojowej, zapach gazety i nie otwartej paczki papierosów marki „Silesia”, kupowanych w pobliskim kiosku dla dziadka Kazimierza, rajskie ogrody, inowrocławskie kina Bałtyk, Słońce i Żak, w których rozpoczynał swoją podróż w epokę wczesnego, czarno-białego, polskiego filmu. Historię o upadku z sanek i zaginięciu podczas spaceru w parku artysta zakończył filozoficznie: „być może leżę tu gdzieś do dziś”.

Wszystkie te wspomnienia zostały przedstawione w „Suicie Inowrocławskiej”, którą otwiera pieśń „In Novo Wladislaw”, przywołująca średniowieczną, łacińską nazwę miasta. Wspo­mnie­nie kina Bałtyk w piosence, wykonanej wspólnie z Dorotą Miśkiewicz „ma siłę orzeźwiających soli, z których słynie Inowrocław”. Mityczną postać Solanny kreuje Anna Maria Jopek („Bossa nova solannowa”); ujrzeliśmy ją wszyscy, płaczącą, gdzieś nieopodal fontanny. Warstwa literacka suity jest dziełem Grzegorza Turnaua i Michała Rusinka – osobistego sekretarza polskiej noblistki – Wisławy Szymborskiej. Jacek Cieślak w „Rzeczpospolitej” z 21 listopada 2005 roku napisał, że wyprawa Turnaua do Inowrocławia – Arkadii dzieciństwa – stała się dla artysty receptą na przemijanie, który – „jak na krakusa przystało, dobrze czuje się w miejscach o potwierdzonej genealogii”. Włączenie w obsadę wykonawczą suity orkiestry smyczkowej przywołało aurę belle epoque w inowrocławskim kurorcie.

Swoistym literackim przerywnikiem koncertu „In Novo Wladislaw” były poetyckie memuary urodzonego na Kujawach Stanisława Przybyszewskiego. Postać jednego z głównych animatorów Młodej Polski to pomost między Inowrocławiem a Krakowem, przywołujący aurę cyganerii artystycznej przełomu wieków. W rolę dekadenckiego narratora, opisującego koloryt ciężkiej, kujawskiej ziemi w porze deszczowej, budzącej melancholijne stany emocjonalne, wcielił się niezrównany Wojciech Malajkat.

Ten pierwszy koncert z cyklu „Muzyczne Lato w Tężni – urodziny u rodziny” zgromadził rekordową w dziejach Solanek liczbę słuchaczy, a tym samym utwierdził w przekonaniu, że taki koncert powinien wpisać się w letnią ofertę kulturalną miasta uzdrowiskowego. Tym bardziej że muzyczna świetność „Suity Inowrocławskiej” została utrwalona na płycie, wśród piosenek do słów Zbigniewa Herberta, Leszka Aleksandra Moczulskiego i Julii Hartwig z muzyką Grzegorza Turnaua i Michała Jurkiewicza. Płytę „11:11” okrzyknięto mianem „Współczesny Turnau” i uhonorowano nagrodą FRYDERYKA 2006.

Nie mniej poetycki niż Kraków

Kolejne spotkanie z twórczością Grzegorza Turnaua to lipcowy koncert w 2006 roku, zatytułowany „Inowrocławska noc solannowa”. Wśród urodzinowych gości obok Doroty Miśkiewicz, Wojciecha Malajkata i Zbigniewa Zamacho­wskiego pojawili się artyści tej miary, co Olga Bończyk, Zbig­niew Wodecki, Maciej Stuhr. „Suita Inowrocławska” wzbogaciła się o kolejne części akcentujące jej kujawski charakter: „Q-jawiak” – brawurowo interpretowany przez Macieja Stuhra, oraz pełną dowcipu „Piosenkę Pakoską”.

Otwarta forma suity daje nadzieję na powstanie niejednej „perełki” – muzycznego spojrzenia krakowskiego artysty na „fabularny świat” młodości, a Inowrocław ma szansę, choć na chwilę, stać się miastem nie mniej poetyckim niż Kraków.

Artystyczny kapitał Kujaw

Letni cykl koncertowy „Urodziny u rodziny” mógł zaistnieć dzięki inspiracji, którą kreuje środowisko inowrocławskiej szkoły muzycznej. Państwowa Szkoła Muzyczna I i II st. im. Juliusza Zarębskiego jest miejscem, w którym koncentruje się życie muzyczne miasta. Jest otwarta na realizację wszelkich inicjatyw kulturalnych. Jej długoletnia i bogata tradycja współtworzy muzyczną aurę regionu kujawsko-pomorskiego. Wychowankowie szkoły w zawodowym życiu realizują pasje, które tu się zrodziły i tu były pielęgnowane. 50. rocznica istnienia placówki (1997 rok) była okazją do prezentacji jej artystycznego „kapitału”. Jubileusz uświetnił „Psalmus 95” inowrocławskiej kompozytorki Aleksandry Brejzy. Utwór zabrzmiał w wykonaniu szkolnej orkiestry symfonicznej oraz połączonych chórów PSM I i II st. Inowrocławską szkołą kieruje od blisko 30 lat dyrektor Józef Henke – animator zafascynowany bogatą tradycją i historią „czarnych” Kujaw. Jego działalność, integrująca inowrocławskie środowiska twórcze, zaowocowała powstaniem w siedzibie szkoły galerii plastycznej oraz stałej ekspozycji plakatu artystycznego.

Szkoła muzyczna kontynuuje tradycję edukacji muzycznej i koncertowej, istniejącej w Inowrocławiu od połowy XIX wieku. To tu, w jednym z miast należących do Wielkiego Księstwa Poznańskiego, rodził się potężny ruch śpiewaczy. Działalność polskich stowarzyszeń muzycznych była przeciwwagą dla zespołów chóralnych, zakładanych przez ludność niemiecką w celu nie tylko krzewienia kultury muzycznej, ale przede wszystkim umacniania germańskiego ducha narodowego w zaborze pruskim. Pierwsze instytucjonalne towarzystwo powstało z inicjatywy przybyłego do Inowrocławia w 1885 r. organisty, Piotra Surzyńskiego.

Leczenie uzdrowiskowe w tutejszym kurorcie rozpoczęło się 130 lat temu. Do miasta przybyli lekarze balneolodzy, przedsiębiorcy i prawnicy, tworzący tzw. towarzystwo. Dzięki ich działalności i aspiracjom Inowrocław znalazł się na trasach koncertowych znakomitych artystów tego okresu, o czym donosił „Dziennik Kujawski” (najstarsza na Kujawach gazeta polska). Na początku XX wie­ku działały w Inowrocławiu 3 konserwatoria muzyczne. Najstarsze z nich istniało do 1920 roku i było prowadzone przez pedagogów niemieckich przy ulicy Narutowicza 16. Swoje konserwatorium, z siedzibą przy ulicy Toruńskiej 19, posiadał również zniemczony Czech, Oskar von Anderlik.

W 1933 roku otwarto Lwowskie Konserwatorium Muzyczne im. Karola Szymanowskiego – Oddział w Inowrocławiu.

W latach 20. i 30. XX wieku miasto rozkwitło i ogromnie zyskało jako kurort. Poszerzono ofertę leczniczą, powiększono kilkakrotnie Park Solankowy, a orkiestra zdrojowa prezentowała się w muszli koncertowej nawet dwa razy dziennie. Na deptaku – ulicy Solankowej, przy której wybudowano stylowe dworki, przechadzała się elita ówczesnej Polski: warszawskie artystki, inteligencja z trzech zaborów, profesorowie, finansjera i, oczywiście, oficerowie. Do kurortu przybywali m.in. Maria Konopnicka, Stanisław Przybyszewski, Stefan Starzyński, Jerzy Bandrowski, Janusz Kusociński. Sensację budziły wizyty generała Władysława Sikorskiego, który przyjeżdżał z pobliskiego Parchania, gdzie rezydował we własnym majątku.

Uwaga! Talent!

Obecnie w Inowrocławiu działa Inowrocławskie Towarzystwo Muzyczne „Pro Arte”. Jego ambicją jest kontynuacja dzieła istniejących kiedyś w mieście stowarzyszeń śpiewaczych i instrumentalnych. Ich niewymuszonej działalności koncertowej i popularyzatorskiej oraz stale podejmowanym próbom tworzenia środowiska poszukującego nowych kontaktów ze sztuką zawdzięczamy muzyczny koloryt dawnego Inowrocławia.

Pod patronatem Towarzystwa pracuje przedszkole muzy­czne (prowadzone przez Mirosławę Cieśnik, Grażynę Witkowską i Annę Drogowską), zespół wokalny „Pro Arte” pod dyrekcją Anny Drogowskiej, zespół instrumentów dętych blaszanych „Four – dęte”, prowadzony przez Barbarę Świeczkowską, Kwartet Smyczkowy „Pro Arte” (Jacek Kaczor – I skrzypce, Agata Kopycińska-Karbowniczek – II skrzypce, Wojciech Kołaczyk – altówka, Małgorzata Mróz – wiolonczela) i wreszcie założona w 2001 roku Inowrocławska Orkiestra Symfoniczna „Pro Arte”. Towarzystwo patronuje również najstarszemu w regionie kujawsko-pomorskim Festiwalowi Muzyki Organowej „Jesienne wieczory organowe” (od 2003 roku funkcję kierownika artystycznego festiwalu pełni Agnieszka Krokowska). Szczególne miejsce w działalności Towarzystwa zajmują koncerty cecyliańskie, organizowane cyklicznie w inowrocławskich kościołach dla uczczenia świętej Cecylii – patronki muzyki kościelnej. Ich pomysłodawcą i organizatorem jest Jacek Nijak – organista kościoła pw. Chrystusa Miłosiernego.

Swoisty muzyczny klimat w inowrocławskim kościele farnym pw. św. Mikołaja tworzą comiesięczne koncerty „Pro Organo Pleno”, organizowane przez pedagoga inowrocławskiej szkoły muzycznej Tomasza Kucharskiego. Już po raz szósty odbył się w tym roku koncert z cyklu „Musica Varia Est” autorstwa Marcina Kopczyńskiego – inowrocławskiego kompozytora. Cykl ten wprowadza melomanów w świat muzyki współczesnej, prezentując młodych twórców – przedstawicieli środowisk kompozytorskich północnej i centralnej Polski.

Cennym pomysłem jest coroczny koncert „Uwaga! Talent!”, promujący najzdolniejszych uczniów inowrocławskiej szkoły muzycznej i szkół artystycznych z nią zaprzyjaźnionych (Bad Oeynhausen – Niemcy, Karvina – Czechy). Młodzi muzycy mają okazję zmierzyć się z profesjonalną orkiestrą symfoniczną i doświadczyć współpracy z dyrygentem. Koncert ten odbywa się każdego roku w czerwcu w ramach Dni Inowrocławia, w sali koncertowej Państwowej Szkoły Muzycznej, która z inicjatywy Inowrocławskiego Towarzystwa Muzycznego „Pro Arte” otrzymała imię Ireny Dubiskiej. W tej sali zbudowano w latach 70. XX wieku znakomity instrument – organy czeskiej firmy Rieger – Kloss. Podobne instrumenty skonstruowano w tym czasie w sali Filharmonii Pomorskiej w Bydgoszczy oraz w Auli Uniwersytetu im. Mikołaja Kopernika w Toruniu, staraniem ówczesnego dyrektora bydgoskiej filharmonii – Andrzeja Szwalbe. Dzięki temu region kujawsko-pomorski stał się propagatorem nowoczesnego budownictwa organowego w Polsce.

September Symphony

Inowrocławska Orkiestra Symfoniczna „Pro Arte” powstała w październiku 2001 roku. Tworzą ją muzycy związani ze środowiskiem inowrocławskiej szkoły muzycznej – pedagodzy, absolwenci oraz artyści zaprzyjaźnieni ze szkołą. Kierownikiem orkiestry jest Jacek Kaczor – skrzypek Filharmonii Pomorskiej im. I. J. Paderewskiego w Bydgoszczy, pedagog PSM I i II st. w Inowrocławiu. Od chwili powstania Orkiestra podjęła stałą współpracę z Michałem Nesterowiczem, który obecnie pełni funkcję jej dyrektora artystycznego. Bogata artystyczna działalność tego dyrygenta na gruncie muzyki symfonicznej, filmowej i jazzowej skutkuje ciągłym podejmowaniem nowych wyzwań muzycznych, realizowanych z udziałem inowrocławskiej orkiestry. Repertuar zespołu obejmuje muzykę różnych epok i stylów. Ten młody zespół zdążył już zdobyć uznanie w opiniotwórczych kręgach artystycznych. Towarzyszył takim znakomitościom, jak: Wiesław Ochman, Krzysztof Jakowicz, Waldemar Malicki, Jacek Laszczkowski, Joanna Cortez, Jagna Jędrzyńska, Konstanty Andrzej Kulka, Tatiana Szebanowa, Robert Kabara, Małgorzata Walewska. Orkiestra występowała także z zespołami: „Glass Duo”, „Skaldowie” i „Raz, Dwa, Trzy” podczas jubileuszu 15-lecia „Gazety Wyborczej” w Warszawie. Wielokrotnie towarzyszy artystycznym projektom Grzegorza Turnaua.

W pamięci inowrocławskich melomanów ciągle pozostaje wykonanie 3 maja 2005 roku „September Symphony” Wojciecha Kilara pod dyrekcją Marka Pijarowskiego, w obecności samego kompozytora, oraz koncert „The Sydney Consort” – egzotycznego zespołu barokowego z dalekich antypodów (czerwiec 2005).

Harmonijne wnętrze

W zaledwie 10-letniej działalności Inowrocławskiego Towarzystwa Muzycznego „Pro Arte” było wiele wydarzeń artystycznych, wpisujących się w muzyczną historię miasta. Pasja i kreatywność członków Towarzystwa pozwalają inowrocławskim melomanom obcować ze sztuką, prezentowaną przez największych i uznanych w świecie artystów. Jednocześnie możliwość poznawania i zachwycania się różnorodną literaturą muzyczną tworzy świadomość istnienia uniwersalnego i ponadczasowego języka, jakim jest muzyka. Już starożytni twierdzili, że muzyka kształtuje harmonijne wnętrze człowieka, jego wrażliwość i inteligencję. A niezapomniany Jerzy Waldorff z uporem powtarzał maksymę Arystotelesa: „muzyka łagodzi obyczaje”.


Maria Juraszek
Z życia szkoły
Artystyczny kapitał Kujaw
TWOJA MUZA, 1/2007
www.twojamuza.pl

Artykuły w tym dziale: